محسن اقبالی؛ سیدعلاالدین شاهرخی؛ مجتبی گراوند
چکیده
پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که طی قرون سوم تا پنجم قمری حکومت‌های سامانی، غزنوی و آل بویه چه تأثیری بر تجارت خارجی سرزمین‌های تحت سلطۀ خود نهادند؟ روش گردآوری اطلاعات به شیوۀ اسنادی و کتابخانه‌ای ...
بیشتر
پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که طی قرون سوم تا پنجم قمری حکومت‌های سامانی، غزنوی و آل بویه چه تأثیری بر تجارت خارجی سرزمین‌های تحت سلطۀ خود نهادند؟ روش گردآوری اطلاعات به شیوۀ اسنادی و کتابخانه‌ای و روش نگارش تحلیلی است. نتایج پژوهش به شرح زیر است: با تشکیل دولتهای سامانیان، غزنویان و آل بویه، از اواخر قرن سوم، اوضاع سیاسی تثبیت و در نتیجه امنیت نسبی برقرار گردید. از این رو، زمینۀ رشد موقعیت اقتصادی شهرها از جمله بازارها، صنایع و بهویژه دادوستد فراهم شد. حجم عظیم سکه‌های نقرۀ سامانی یافتشده در اروپا (در نتیجۀ واردات برده و کالا از اروپای شرقی) نمایانگر خروج میزان زیادی نقدینگی از قلمرو سامانی است که تراز بازرگانی منفی و کاهش توان اقتصادی را در پی داشت. این در حالی است که در دورۀ غزنوی با ورود مقادیر عظیمی از ذخایر طلا و نقره نقدینگی افزایش یافت که در ضرب مسکوکات و تسهیل تجارت مؤثر بود. در غرب، آل بویه، برخلاف دو حکومت پیشگفته، صنعت منسوجات را تقویت کرد و از طریق تجارت را رونق داد. در نهایت الگوی مشابهی از این سه حکومت مشاهده می‌شود. اقداماتی همچون ضرب سکه با عیار بالا، حفظ عیار مسکوکات، برقراری امنیت راه‌ها از طریق سرکوب راهزنان، نصب علائم راهنمایی در بیابان‌ها، ساخت کاروانسرا و پل و رباط و چاه در مسیر راه‌ها بر رشد و گسترش تجارت داخلی و خارجی تأثیر بسزایی داشت.
